Op 6 mei 2025 heeft stichting ROTA, een formele klacht ingediend bij de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) over het gebruik van het zogeheten algoritme “wegenrisico BPM” door de Belastingdienst.
Dit algoritme wordt door de Belastingdienst ingezet om BPM-aangiften automatisch te beoordelen op ‘risico’, op basis van gekoppelde gegevens uit de BPM-aangifte en de voertuigregistratie bij de RDW. De uitkomst bepaalt of een aangifte direct wordt verwerkt, of geselecteerd wordt voor nadere controle, correctie of naheffing.
“Het gaat hier om grootschalige en geautomatiseerde profilering zonder menselijke tussenkomst, transparantie of voorafgaande risicoanalyse. Dat is niet alleen risicovol, het is ronduit in strijd met de AVG,”
â–Ş Waarom is dit problematisch?
De AVG (artikel 35) verplicht overheden tot het uitvoeren van een Data Protection Impact Assessment (DPIA) wanneer zij persoonsgegevens verwerken via risicovolle systemen, zoals profilering of geautomatiseerde besluitvorming. Ondanks herhaalde Woo-verzoeken en formeel bezwaar van ROTA, heeft de Belastingdienst toegegeven dat geen DPIA is uitgevoerd. Daarmee is sprake van een structurele schending van het gegevensbeschermingsrecht.
Daarnaast schendt het gebruik van dit algoritme volgens de klacht ook artikel 22 AVG, dat burgers het recht geeft niet te worden onderworpen aan besluiten die volledig geautomatiseerd tot stand komen, zonder effectieve menselijke toets.
â–Ş Wat wil ROTA bereiken?
In de klacht wordt de Autoriteit Persoonsgegevens verzocht om:
handhavend op te treden tegen de Belastingdienst wegens schending van artikel 35 AVG;
het algoritme voorlopig te laten opschorten totdat een DPIA is uitgevoerd;
richtsnoeren te ontwikkelen voor algoritmische risicoselectie door overheidsdiensten in het fiscale domein.
â–Ş Beroepsbelang en publieke impact
ROTA stelt dat deze klacht niet alleen het belang van taxateurs raakt, maar iedere burger of ondernemer die een voertuig importeert. “Als een algoritme bepaalt of jij automatisch in de gevarenzone komt zonder uitleg of bezwaar, is er geen sprake meer van een eerlijk proces,” aldus ROTA. De praktijk laat bovendien zien dat met name importauto’s vaker worden geselecteerd, wat de indruk wekt van indirecte discriminatie — een risico dat eerder door het Europees Hof van Justitie is gesanctioneerd (HvJ EU, C-586/14 – Budișan).
â–Ş Documentatie en achtergrond
De klacht is onderbouwd met:
relevante jurisprudentie (waaronder RBZWB:2023:166);
WP29-richtsnoeren over DPIA en geautomatiseerde besluitvorming;
Woo-verzoeken en bezwaarprocedures richting de Belastingdienst;
een analyse van het algoritme zoals gepubliceerd in het Algoritmeregister.